Hyperventilatie, een benauwend leven

Hyperventilatie; voor mensen die daar last van hebben is een aanval een intens benauwende, beklemmende en verstikkende ervaring. Wat zou een hyperventilatieaanval kunnen betekenen?

Een hyperventilatie geeft soms heftige lichamelijke reacties. Ze worden ervaren als heel aangrijpend en angstaanjagend. Vaak kan je uit zo’n aanval komen door het doen van ademoefeningen, vaak in combinatie met het ademen in een boterhamzakje.
Regelmatige aanvallen van hyperventilatie hebben zelden een lichamelijke oorzaak, bijvoorbeeld dat er met het hart of de longen iets mis is. Vaker speelt stress een grote factor. 

Wat is de relatie tussen hyperventilatie en stress? De ademhaling dient natuurlijk voor het inademen van zuurstof en het uitademen van kooldioxide. Dat is nodig om het lichaam in leven te houden. Tegelijkertijd drukt de ademhaling ook iets uit over ons gemoed. Twee voorbeelden. Je gaat sneller ademen als je de trap op rent, maar je gaat ook sneller ademen als je gespannen bent. Als je ‘s avonds, na een dag van hard werken, in de stoel ploft dan kan je zo heerlijk zuchten en alle lichamelijk spanning van je af laten glijden. Je kan ook een zucht slaken van opluchting als je in tijden van onzekerheid een goed bericht hebt gekregen. Zoals onze mimiek, onze gezichtsuitdrukking, ons iets vertelt over ons gevoel, zo doet de adembeweging dat ook. Alleen dan veel subtieler.

In onze Nederlandse taal zijn diverse uitdrukkingen die over onze adembeleving gaan :

• een beklemmende sfeer
• dat benauwt me
• even op adem komen
• een zucht van verlichting slaken
• een brok in de keel hebben
• dat voelt verstikkend
• ademloos toekijken
• mijn adem stokte 
• de adem inhouden van spanning

Mensen die last hebben van hyperventilatie krijgen in de regel ademoefeningen en oefeningen om met adembeheersing de spanning te reguleren. Dat zijn op zich goede oefeningen. En tegelijkertijd is dat voor de langere termijn niet voldoende. Je kan de spanning met ademoefeningen prima reguleren maar als je vaak spanning opbouwt is het belangrijk om meer naar de bron van die spanningen te gaan. Want het probleem ligt vaak dieper dan alleen een ontregelde adembeweging. Hyperventilatie is geen op zichzelf staand probleem, het is een uiting van een dieper probleem.

Wat betekent die adembeweging nog meer dan alleen het uitwisselen van zuurstof en kooldioxide? Adem is ‘levensadem’. Het begin en het einde van het leven wordt gemarkeerd door de adembeweging. Ons leven begint met de allereerste ademteug en het leven eindigt met de allerlaatste zucht. Ademen is leven! Hoe je ademt is hoe je leeft. De adembeweging is verbonden met alle facetten van het leven:lichamelijk, emotioneel, relationeel, spiritueel. Als je gevoelens en emoties inhoudt dan gaat die energie vastzitten in het lijf. Als je verlangens en behoeftes inhoudt dan voel je dat je je aan het ‘inhouden’ bent. Dat is onder andere te zien aan een ingehouden adembeweging. Deze gaat niet vrij maar gaat wat stroef, onrustig, ‘hoger’. Zie daarvoor de blog over de pingpongballetjes. 

De adembeweging weerspiegelt de gevoelsbeleving. Onze ademhaling maakt ons iets duidelijk over onze levensadem, onze levensruimte. Hoeveel levensruimte krijg je van de ander? Hoeveel levensruimte kan je innemen? Mensen die de adem ‘hoog’ in de borstkas hebben en vaak wat sneller en oppervlakkiger ademen, hebben in de regel moeite met loslaten. Ze hebben in de regel behoefte aan controle en zitten veel ‘in hun hoofd’. Ze staan vaak ‘aan’, zijn rustelozer en zijn steeds alert op wat er in de omgeving gebeurt. Het innemen van eigen ruimte kost hen vaak moeite. 

Als de adembeweging iets zegt over de gevoelsbeleving en over levensruimte, dan wordt het ook duidelijker dat bij regelmatige aanvallen van hyperventilatie er verder mag worden gekeken dan alleen de beheersing over de ademhaling of met ademoefeningen de spanning te reguleren.

“The body keeps the score”, aldus de bekende psychiater Bessel van der Kolk. Daarmee wil hij zeggen dat alles wat geen ruimte krijgt, wat niet geuit wordt, wat geen ‘levensadem’ krijgt, zich vast gaat zetten in het lichaam. Het lichaam vertelt het verhaal, zonder woorden.
Haptotherapie is bij uitstek geschikt om dat verhaal voelbaar te maken en er woorden aan te geven, er levensadem aan te geven. En bovenal, om de levensruimte (weer) in te gaan nemen.

Foto: Camila Quintero Franco on Unsplash